CHƯƠNG
III
LỰA
CHỌN NHẠC CỤ - CREMONA CHÍNH HÃNG
Không một nhạc cụ nào lại
có giá thành khác biệt nhiều như những chiếc đàn vĩ cầm, chỉ với khoảng 5,000$
là bạn có thể tự do tìm cho mình một cây đàn ưng ý nhưng nó lại không đúng
trong một số trường hợp đối với những nhạc cụ được làm bởi những nghệ nhân giỏi
nhất của Crernona, chúng chỉ được bán ra với giá thành rất vừa phải vào khoảng
3$. Đây là những cây đàn tốt nhất cả về chất lượng gỗ, chất lượng âm thanh, lớp
sơn dầu màu hổ phách phủ bên ngoài qua đôi bàn tay của những nghệ nhân tài ba.
Chỉ những nghệ sĩ thực sự may mắn mới có thể sở hữu được chúng. Không phải tất
cả những cây đàn Cremona đều tốt, rất nhiều trong số đó đã bị lỗi trong quá
trình trao đổi, buôn bán hoặc bị "thay đổi" bởi những người không biết
gì hoặc lừa đảo. Hãy để người nghệ sĩ nhận ra giá trị của cây đàn bằng cách
chơi chúng với cái đầu minh mẫn, chỉ khi đó người chơi đàn mới có được nhạc cụ
mà mình ưng ý. Nhưng dù chiếc đàn có tốt và không bị hỏng cho đến tận ngày này
thì chúng cũng trở thành những đồ cổ mà phần lớn đều rất đáng tiếc, đáng thương
khi nằm trong tay những người không bao giờ sử dụng, những người giữ chúng vì mục
đích vụ lợi rồi để lại cho con cháu, cất giữ nó cẩn mật cho tới khi đàn bị vỡ
tiếng và âm thanh chìm trong bụi mờ cùng năm tháng. Ở đó có gì đó sai trái
nhưng thật khó để thay đổi nó. Chỉ khi có những người giàu, có hiểu biết sẽ tìm
cách cho những nghệ sĩ độc tấu nổi tiếng mượn đàn, họ sẽ trình diễn những bản
nhạc một cách hùng hồn nhất có thể. Đây là một điều tốt cho nhân loại, tốt cho
chính nhạc cụ khi mà một cây đàn violin có chất lượng lại luôn được đem ra chơi
ở mọi vị trí, cải thiện âm thanh dưới bàn tay của những nghệ sĩ tài ba và không
gây thiệt hại nào tới những nhà hảo tâm cho mượn - những chiếc vĩ cầm như trở về
từ cõi chết. Gợi ý này dường như có phần nào hơi viển vông khi yêu cầu một hành
động kiểu nghĩa hiệp như Đông-ki-sốt song nó chẳng phải là thái quá khi mà nhiều
chiếc đàn như những viên ngọc quý bị mục nát theo thời gian chỉ vì không ai
chơi nó.
Những người Mỹ yêu
violin có thể không bao giờ thấy biết ơn nhiều vì những cống hiến tuyệt vời của
ông Elias Howe thay vì đặt trước họ bộ sưu tập tráng lệ về " những viên ngọc"
của " Old Masters".
Cơ hội mua những chiếc Violin,
Viola, Cello and Base cũ chưa bao giờ diễn ra đồng đều trong lịch sử "Fiddledum"
và bộ sưu tập nhạc cụ cũ của ông là bộ sưu tập lớn nhất mà một người có thể sở
hữu, nó là sự thành công về lòng nhiệt huyết, tận tâm không biết mệt mỏi kiếm
tìm từ Italy, Tyrol và hầu hết các nước Châu Âu trong suốt khoảng 7 năm để cho
ra đời bộ sưu tập giúp mở rộng đôi mắt trước những thứ chưa bao giờ nhìn thấy.
Người
yêu violin có thể kiểm tra và so sánh những kiệt tác cũ với những cây đàn hiện
đại tốt nhất. Bộ sưu tập này luôn được mở cửa cho công chúng đến xem tại 83
Court St., Boston; có kèm theo danh mục và thông tin hữu ích.
BẢN
SAO CỦA ĐÀN CREMONA
Trong khi lựa chọn một
chiếc đàn giống với cây Cremona thì người mới hoặc chưa có kinh nghiệm nên nhờ
một người chuyên nghiệp( có thể trả cho họ một khoản phí nhỏ) chọn giúp cho một
chiếc đàn tốt về cả chất lượng gỗ cũng như âm sắc của tiếng đàn bằng cách chơi
liên tục với các loại giai điệu. Một chiếc vĩ cầm sẽ never gets louder in tone, however long it'
may be kept. Nhưng chất lượng của âm thanh làm thay đổi điều đó, trong một số
trường hợp nó có thể làm tăng âm lượng. Sự khác biệt này chủ yếu tập trung vào
nét riêng biệt của âm điệu. Một chiếc đàn cũ vẫn còn chơi tốt đưa vào trong một
căn phòng lớn hoặc thậm chí nóng sẽ chứng tỏ rằng âm lượng của giai điệu sẽ
vang xa hơn dù bạn đứng xa nó; trong khi một nhạc cụ mới sẽ ồn ào và âm lượng
to khi ở gần, âm điệu nghèo nàn dù ở trong cùng một khoảng cách. Nhưng tóm lại
thì âm điệu của một chiếc đàn phụ thuộc chủ yếu vào khả năng của người chơi.
Tôi đã từng được nghe một nghệ sĩ bậc thầy chơi solo trên một chiếc đàn Đức rất
tồi, ông đã làm dịu đi những tiếng thô cứng bằng những đường kéo vĩ uyển chuyển
và ngón tay linh hoạt, sự ồn ào của tiếng đàn trở thành một vẻ đẹp riêng và tiếng
the thé cũng trở lên rõ ràng, trong trẻo hơn. Một học trò từng nói với tôi:
" Thưa thầy, chiếc đàn đáng thương của em lại có âm thanh nghe hay hơn khi
ở trong tay thầy." Anh ấy đã nhầm lẫn nhưng đó là một sự thật. Tất nhiên
chất lượng âm điệu sẽ giảm xuống khi nhạc
cụ không tốt, nhưng không phải vì thế mà lại đi tìm và khát khao có được một
chiếc đàn Cremona chính hãy hay một chiếc đàn khác tốt hơn vì sự thành công đến
từ những ngón tay. Một sự thật khác nữa là những chiếc đàn quý giá như Cremona
sẽ không tốt khi ở trong tay những người mới học, nó cần một người nghệ sĩ
chuyên nghiệp sánh bước cùng để bảo đảm, giữ gìn giá trị của mình.
LỰA
CHỌN NHẠC CỤ ĐẦU TIÊN
Rất nhiều người mới bắt
đầu học chơi vĩ cầm đều đối diện với những khó khăn ở giai đoạn này, sau đó họ
lặng lẽ chấp nhận trong tuyệt vọng và không bao giờ tiếp tục nữa. Nhìn ở khía cạnh
tâm trí thì học sinh không nên đổ lỗi hết cho những cuốn sách hay là cây đàn.
Nhưng trong quá trình lựa chọn nhạc cụ đầu tiên, nhớ rằng học sinh có thể đã bỏ
qua một vấn đề nhỏ là nên chọn nhạc cụ như thế nào để nghe tiếng đàn không bị
chói tai và giá thì không quá cao. Vì thế điều đầu tiên học sinh cần biết đặc
tính cơ bản về nhạc cụ để không phải hao phí $15.00 đến $3.00. Do đó tôi cho rằng
một chiếc vĩ cầm của Đức có giá trong khoảng từ $3.00 đến $25.00 là đủ tốt cho
một cây đàn đầu tiên. Nơi bán giá rẻ mà tôi biết là nhạc cụ của Elias Howe, 88 Court
St., Boston. Hãng này nhập khẩu trực tiếp số lượng lớn nhạc cụ và có thể đưa ra
nhiều sự lựa chọn phù hợp với từng nhu cầu cá nhân.
KIỂM
TRA ĐÀN
Học sinh nên sớm tập
làm quen với việc chú ý tới mọi điểm trên cây đàn, như sự uốn cong của lỗ f, lớp
sơn véc ni bao quanh đàn và quan trọng hơn hết là âm sắc trên mọi dây đàn ở mọi
ví trí bấm. Một chiếc đàn tốt cần có sự hài hòa giữa các dây đàn, sự uyển chuyển
và linh hoạt khi thay đổi nốt bấm. Đàn violin thường gặp phải một lỗi phổ biến
là dây thứ 4 thường có âm sắc nghe rất chói tai và to, dây thứ 3 thì mỏng manh
và không rõ nét; hoặc dây thứ 1 và 2 thì tốt nhưng dây thứ 3 và 4 lại có âm sắc
mờ nhạt. Nếu nốt G trên dây thứ 3 nghe tròn tiếng thì đa phần các dây đàn sẽ có
sự cân bằng, hài hòa với nhau. Nốt BƄ ( Si giáng) trên dây thứ 2 và A# (La
thăng) trên dây thứ 3 thường kém sắc dù cho chiếc violin có hay hoặc giá trị đến
nhường nào. Chỉ người chơi có kinh nghiệm mới có thể kiểm tra và chọn được một
chiếc đàn tốt bằng cách chơi thử các dây và vị trí bấm; họ sẽ tự biến cách làm
thế nào để tìm kiếm và phát hiện ra lỗi ở trên dây đàn bởi vì đôi tai đó đã được
luyện tập trên mọi sắc thái biểu diễn của tiếng đàn, nó hiệu quả và đáng tin cậy
hơn là những kiểm tra đến từ người bán - người mà không hiểu được tiếng đàn.
LỚP
SƠN VÉC-NI MÀU HỔ PHÁCH (Amber Varnish)
Matthew Hardie là một
nghệ nhân làm đàn người Xcốt -len đã sử dụng một loại sơn véc-ni không có màu sắc
đậm, không có độ trong suốt và độ bóng đẹp cũng không phải là tông màu sơn Cremona.
Thomas Hardie - con trai của nghệ nhân này đã sử dụng cùng một loại véc-ni như
thế nhưng chất lượng tiếng đàn rất kém. Sự tương phản này là một bằng chứng rõ
ràng và thuyết phục rằng âm sắc của một cây đàn phụ thuộc vào nhiều yếu tố chỉ
không chỉ là lớp sơn véc-ni đơn thuần. Thực tế là có hàng chục công thức để tạo
ra lớp sơn véc-ni, cách đơn giản nhất là nấu chảy chúng trong thùng chứa và làm
nóng nhựa thông trong một chiếc thùng khác, sau đó đột ngột trộn lẫn chúng ở một
nhiệt độ nhất định. Davidson đã đưa ra một số công thức và đề cập đến dầu mỏ có
nguồn gốc từ Ý, như một dung môi tốt để tạo ra lớp sơn véc ni màu hổ phách chất
lượng. Tôi đã từng nói chuyện với một người bán hàng nổi tiếng ở London, anh ta
nói hay viết cho tôi rằng anh ta đã phát hiện ra loại sơn màu hổ phách cổ nhưng
sau khi nhìn thấy mẫu vật đó, anh ấy đã khẳng định một cách chắc chắn rằng một
phần của bí mật đã bị mất. Theo phán đoán của bản thân dựa trên chiếc violin của
mình và kiểm chứng trên những cây đàn khác, đối với loại amber varnish, nó giống
như một lớp thủy tinh bao phủ lên đàn nhưng có sự mềm mại và có tính đàn hồi ở
trên bề mặt gỗ, trong khi spirit varnish ngấm sâu vào trong gỗ, có tác dụng như
một chiếc giảm âm hay cản lại một cách tự do độ rung đến từ dây đàn. Spirit
varnish luôn khiến âm điệu thô, lanh lảnh hay khó nghe trong khi amber varnish
mang tới sự mềm mại và mượt mà. Để chế tác ra được một chiếc violin tốt cần
đánh lớp sơn véc-ni một cách phù hợp. Trong People s Friend sẽ tìm thấy
những nhận định của ông W. R. Mainds, người tin rằng đã khám phá ra dầu sơn
véc-ni thực sự được dùng bởi các nghệ nhân Cremona được mô tả lại như sau:
" Khi quét lớp mỏng thì có màu vàng, nếu tăng đồ dày của lớp sơn nó trở
nên sâu, đậm hơn cho tới khi chuyển sang màu đỏ huyết và độ trong suốt tuyệt đẹp.
Tôi đặt một chiếc violin của mình cùng với một số cây đàn Cremona tốt nhất ở đất
nước này, chúng có màu sắc giống hệt nhau trong khi âm sắc tròn đều và êm dịu.
Trong một lần trao đổi với tôi về chủ đề này, ông Mainrls nói:
" Có một thứ màu hổ phách trong
thương mại được sử dụng rộng rãi nhưng nó không phải là màu hổ phách thực sự.
Loại sơn thích hợp là một chất dẻo của một số cây đã bị tuyệt chủng, có sự liên
kết với một số chất khoáng, bậc liat đã bị thay đổi hoàn toàn bản chất tự nhiên
vốn có. Chất liệu tôi dùng cho sơn véc-ni được lấy từ Ý, nó hoạt đạt hiểụ quả tốt
nhất trong khí hậu lạnh. Tôi đã có gắng làm nhiều thí nghiệm để tạo ra được loại
sơn véc-ni như đã nói. Tôi đã thuê nhiều nhà hóa học để tìm ra các thành phần
có trong đó. Tôi cũng tham khảo ý kiến từ những nhà sản xuất sơn véc-ni, sau
nhiều lần họ nói rằng sơn véc-ni màu hổ phách (amber) sau khi trộn các chất lại
với nhau vẫn không thể có được loại sơn như thế bởi tỷ lệ phần trăm ở đó khác với
những gì mà các nghệ nhân Cremona sử dụng. Những nghiên cứu chính để làm cho
violin. Sơn véc-ni của họ đơn giản và không có bí mật gì ở đây vì chúng được
đưa cho tất cả mọi người sử dụng. Đôi khi sơn véc-ni của họ nhìn không bắt mắt
và trong nhiều trường hợp dường như bị làm một cách bất cẩn. Nhưng không có gì
nghi ngờ về lại sơn véc-ni nhưng hợp chất của sơn màu hổ phách (amber) là một
điều đáng ngờ."
Từ những nhận định này
có thể đoán rằng ông Mainds không gọi hợp chất của mình là một lại sơn véc-ni
màu hổ phách (amber varnish). Một mẫu vật được gửi cho tôi xác nhận một phần mô
tả ban đầu của ông ấy. Tuy nhiên sơn véc-ni kém sáng và chắc chắn không có độ
trong suốt hay màu sắc đẹp như cái mà tôi hay những người khác mô tả. Màu của
nó không phải là một phần chất lỏng của sơn mà chỉ đơn thuần là một số hạt màu
đã được trộn, khuấy vào đó, nó như những đốm đỏ rải trên lớp phủ. Một số bằng
chứng đáng thuyết phục rằng để cải thiện chất lượng tiếng đàn sẽ phủ lớp hạt đó
lên trên và chắc chắn nó không phải là một loại dầu và cũng không phải là loại
sơn spirit varnish. Ông Heaps tuyên bố đã khám phá ra bí mật và Tiến sĩ
Geo.Dickson, người sở hữu những nhạc cụ có giai điệu phong phú được làm bởi
chính tay mình với sự tỉnh xảo cùng với tôi đã nhìn thấy, khám phá ra loại sơn
véc-ni mà nếu nó không phải là loại Cremona thực sự thì nó cũng có điểm giống từ
màu sắc, độ bóng và tông màu đặc trưng. Nó có màu đỏ sẫm như thể cây gỗ thích
trắng được chỉnh sửa thành một miếng gỗ gụ có dải màu phong phú. Không có một
điểm nhỏ nào để nhận ra là màu của sơn véc-ni và màu sắc dường như là một và
không thể phân tách; khi nhìn từ phía khán giả ở góc 30 hoặc 35 độ sẽ ánh lên màu vàng óng tuyệt đẹp hoặc phản
chiếu màu đồng của mọi đường vân gỗ. Độ trong suốt giống như những tấm kính màu
đã cũ và dường như nó giống một lớp da bằng kính phủ lên trên bề mặt gỗ.Tiến sĩ
Dickson có viết thêm trong một ghi chép: "Tôi đã kiểm chứng chủ đề này ở
vài nơi trong khoảng những năm 1860 đến 1864, nó cần nhiều thời gian để tìm ra
lời giải cho bí ẩn này. Tôi đã làm trên 500 thí nghiệm. mỗi thí nghiệm tôi đều
ghi chép lại cũng một loạt những thí nghiệm khác mà không được lưu vào sổ sách.
Một số người đã hỏi rằng làm thế nào mà tôi có thể thành công được. Câu trả lời
đó là tôi đã so sánh sơn véc-ni với một
loạt những cây đàn Cremona có giá trị và chúng có vẻ giống hệt nhau".
No comments:
Post a Comment