CHƯƠNG VIII
NỐT HOA MỸ (ORNAMENTS)
VÀ GẢY (PIZZICATO)
Trong tiếng Ý từ mordente và grupetto - gọi là "turn" và "grace-notes" (nốt
hoa mỹ) trong tiếng Anh - là sự phụ họa cho bản nhạc thêm sinh động đã thịnh
hành và được sử dụng rộng rãi trong nhiều thế kỷ qua. Nó chủ yếu được sử dụng
trong những bản nhạc có phần chơi chậm mà cách chơi phụ thuộc vào phong cách và
cảm xúc âm nhạc của người nghệ sĩ. Đúng là việc sử dụng ornaments (nốt hoa mỹ
hay còn gọi là âm tô điểm) đã bị cường điệu hóa quá mức, tuy nhiên toàn bộ vấn
đề về sự thêm thắt này trở lên mơ hồ và chúng tôi vẫn phải đang triển khai tổng
hợp toàn bộ quy tắc có thể làm tài liệu hướng dẫn cho giáo viên và học sinh. Trong
thời gian qua, việc sử dụng ornaments trong chơi đàn violin được giảng dạy theo
quan điểm của từng giáo viên, và được chơi theo phong cách, mức độ cảm thụ nghệ
thuật của từng người chơi.
Ngay cả trong thời Leopold
Mozart - cha của Wolfgang Amadeus, đã than phiền rằng bản Gründliche Violinschule của mình đã bị các nghệ sĩ violin độc tấu lạm
dụng ornaments quá mức, có nguy cơ làm mất đi giai điệu gốc của bản nhạc. Quan
sát từ những bản concertos của Viotti và Paganini cho đến những bản sửa công
phu khi có thêm ornaments bởi David, Wilhelmj, Kreisler, vv Rode, Kreutzer và
Spohr theo cách họ muốn thực hiện; đặc
biệt là các phần, đoạn trong tác phẩm của Johann Sebastian Bach và Mozart bị
thay đổi nhiều khi thêm ornaments. Không để đến Beethoven, ở đó có mọi vẻ đẹp
và sự phong phú của các nuance (sắc
thái) không gì có thể sánh được. Trên thực tế, người chơi không cần phải thay đổi
hay thêm các ornaments trong các tác phẩm của những
nhà soạn nhạc vĩ đại này.
Có nhiều kiểu ornaments
trong violin như appoggiatura (nốt dựa - thuật ngữ âm nhạc tiếng Ý chỉ nốt nhạc
thêm vào trước nốt nhạc chính, có trường độ ngắn hơn và cường độ yếu hơn nốt nhạc
chính) hay "grace-note", như ở trong ví dụ sau:
Mặc dù có ít nốt nhạc
trong bản nhạc trên thì bạn cũng không nên làm xáo trộn nó. Grace-note như một
nốt nhạc nhưng lại không được xét tới trong nhịp
điệu. Khi chơi chúng bạn nên được hướng dẫn hoàn toàn bởi sự nhạy cảm của chính
mình về sự nhịp nhàng của giai điệu. Trên thực tế, mọi thể loại của ornaments đều
tuân theo quy luật này. Phần ghi chú (a) trên gạch nhịp (cross-bar) cần chơi
khá ngắn,gọn; trong khi những nốt không
chia thành nhịp (b), mượn một nửa giá trị của nốt
trước đó nhưng nhịp điệu vẫn không thay đổi, hay nói cách khác là chỉ có sự
thay đổi thời gian chơi của nốt nhạc này so với nốt nhạc trước đó.
Sau đó, chúng ta sử dụng
mordente hay
còn gọi là "turn" trên 3 nốt nhạc:
Nó là các dấu nhấn luôn
luôn rơi vào các nốt dài thường được kí hiệu như ví dụ sau:
Người chơi cần quan sát
để rút ra các quy luật chính trong các phần chơi chậm và đoạn cantabile để
tránh chơi quá nhanh và trên hết đảm bảo
giai điệu phù hợp với nét đặc sắc của từng tiết nhạc.
PIZZICATO
Pizzicato
là kỹ thuật gảy dây đàn bằng ngón tay tạo ra một hiệu ứng violin có giá trị.
Chúng được thực hiện bằng tay trái hoặc tay phải.
Nếu Pizzicato được chơi bằng tay phải thì sử
dụng ngón tay số 1, ngón tay cái dựa vào cạnh của phím bấm, và ngón tay số 1 gảy
dây đàn bằng phần thịt trên đầu ngón tay, lưu ý không sử dụng móng tay. Khi gảy,
dây đàn không nên rung chuyển quá mạnh, vì điều này sẽ tạo ra những âm thanh
khó nghe. Để dây tự do rung và phát ra âm thanh rõ nghe hãy bằng bắt đầu thực
hiện theo hướng từ dây G (Sol) đến dây E (Mi) với toàn bộ chiều rộng phần thịt
của đầu ngón tay mà không cần cố gắng. Những nghệ sĩ có kinh nghiệm khi chơi
pizzicato sẽ tạo ra âm thanh giống với tiếng đàn hạc.
Khi được chơi đúng
cách, pizzicato được sử dụng hiệu quả trong dàn nhạc giao hưởng, nhạc thính
phòng và các bản độc tấu. Ví dụ trong phần, bản Grand Trio- B major của Beethoven; Và phần 1của bản String Quartet ở E flat major, Op. 76.
Tôi đề cập đến hai tác phẩm này là ví dụ tiêu biểu để cho thấy kỹ thuật pizzicato
rất cần thiết cho sự phát triển các hiệu ứng âm nhạc.
Có sự khác nhau giữa việc
thực hiện pizzicato bằng ngón tay phải và các ngón tay trái. Các đoạn pizzicato
nhanh có trong các tác phẩm của Paganini và các tác phẩm của nhà soạn nhạc
Ernst và Bazzini. Khi gảy dây đàn, kéo cánh tay lùi sang bên trái ở vị trí ngược lại vị trí mà cánh
tay thường để. Bên cạnh những cách thức để chơi được pizzicato hiệu quả, tính
chất của da ở trên đầu ngón tay cũng đóng vai trò quan trọng. Nếu da của người
chơi mỏng, mềm và yếu thì tiếng pizzicato sẽ không rõ ràng, trong khi nếu đầu
ngón tay được bao bởi một làn da dầy và có sự dẻo dai thì tiếng pizzicato sẽ có
độ vang và rõ nét.
Đừng để học sinh nghĩ rằng
bằng cách cố gắng, nỗ lực hết mình thì anh ta sẽ có thể gảy được tiếng đàn có
âm lượng to và âm điệu hay. Anh ấy chỉ đơn giản là đang lãng phí thời gian trong
sự nỗ lực vô ích. Kết quả duy nhất sẽ chỉ là một giai điệu rít lên khó nghe và
hơn nữa da của ngón tay sẽ bị tấy rát, phồng giột và rất khó khăn để chơi tiếp
trong vài ngày tới.
MUỐI lược dịch từ cuốn VIOLIN PLAYING AS I TEACH IT
No comments:
Post a Comment