IX
VIBRATO (RUNG)
Rung tạo ra âm thanh nhờ
có sự dao động của ngón tay (không nhấc khỏi dây đàn) lay chuyển nhanh, nhằm tạo
ra giai điệu có sắc thái biểu cảm hơn cho một đoạn nhạc hay thậm chí là một nốt
nhạc. Giống như portamento( Trong âm nhạc
chỉ sự luyến hay dướn hay, còn trong violin là kĩ thuật nhấn từng nốt, cường độ
đều nhau), rung là cách thức chủ yếu để tăng thêm hiệu ứng, tạo ấn tượng và
làm đẹp cho giai điệu. Thật không may, cả ca sĩ lẫn người chơi nhạc cụ thường
xuyên lạm dụng kĩ thuật này như một bệnh
dịch hạch mang tính phản nghệ thuật, có tới chín mươi trong số hàng trăm nghệ
sĩ thanh nhạc và nhạc cụ độc tấu mắc phải.
Một số người biểu diễn
thường sử dụng kĩ thuật rung vì họ cảm thấy tạo được ấn tượng cho giai điệu và
một trong số đó thấy rung là cách tiện lợi để giấu đi giai điệu hoặc âm thanh
không hay. Đây là một suy nghĩ tệ hại vì nó khiến mọi khuyết điểm sẽ không được
cải thiện và hơn cả là sự không trung thực trong nghệ thuật. Một người khôn
ngoan sẽ học cách tự lắng nghe tiếng đàn của mình, thừa nhận khi giai điệu hoặc
nốt nhạc của mình chưa hay, và sau đó cố gắng cải thiện nó.
Tuy nhiên,những lớp
violin thường dạy kĩ thuật này với niềm tin rằng rung là bí quyết để tạo nên
linh hồn cho giai điệu, tạo sự hấp dẫn khi biểu diễn- đó là một suy nghĩ sai lầm
và rất tầm thường. Trong một số trường hợp, học sinh đã không nghi ngờ đến độ
đi ngược lại sự cảm nhận, tài năng của mình để thực hiện đầy đủ các hướng dẫn sai
của giáo viên. Sự đánh giá các giá trị âm nhạc phải chỉ ra sai lầm của việc lạm
dụng kĩ thuật rung. Giống như một bữa ăn trong đó món súp cho quá nhiều muối,
thịt nướng ướp quá nhiều tiêu, mù tạt rải kín miếng salad, món tráng miệng thì quá
ngọt…khẩu vị của bạn sẽ kêu lên vì các món thêm quá nhiều gia vị. Nhưng khả
năng thính âm là lĩnh vực khó để bạn có thể biết cần tăng. giảm hiệu ứng rung ở
đoạn nào, và thường sẽ phản tác dụng khi rung liên tục gây lên một sự buồn
chán, tẻ nhạt. Tất nhiên rung là một hiệu ứng tuyệt vời dẫn bạn tới cảm hứng xuất
thần trong những phần cao trào của đoạn nhạc, nhưng điều đó chỉ xảy ra khi người
chơi nuôi dưỡng được sự cảm nhận tinh tế và kết hợp thành thạo với đôi tay.
Một số người chơi gặp
nhiều khó khăn khi thực hành kĩ thuật rung với sự chậm chạp và bị rung trên toàn bộ bàn tay, đôi khi là trên cả bàn
tay và tất cả các ngón tay, thậm chí cả ngón tay đang không bấm dây đàn. Thói quen rung trên mỗi nốt
nhạc và mọi giai điệu là một khiếm khuyết thể chất có trong thực tế. Nguyên
nhân lí giải cho điều này có thể bắt nguồn từ một nhóm dây thần kinh bị yếu
nhưng cho đến nay vẫn chưa được khám phá. Trên thực tế tôi không thể giải thích
được cho một số học sinh của mình dù tôi đã quyết tâm sửa cho họ bằng mọi cách
thức và kết quả là thói quen ấy vẫn còn đó: tay rung liên tục bấm nốt nhạc, dù
đoạn nhạc dài hay ngắn, thậm chí cả những giai điệu khô khan. Chỉ có một cách để
sửa đổi thói quen tệ hại đó là hạn chế tối đa việc rung. Quan sát và theo dõi
quá trình luyện tập của bản thân với sự tập trung tinh thần cao độ. Ngay khi bạn
nhận thấy bàn tay hoặc các ngón tay bắt đầu rung thì ngừng chơi, nghỉ ngơi trong vài phút và sau đó
lại tiếp tục chơi, quan sát.Trong hàng tuần và hàng tháng, bạn phải liên tục tự
chỉnh sửa cho đến khi bạn tin tưởng rằng mình đã hoàn toàn kiểm soát được việc
rung. Chỉ vậy bạn mới có thể sử dụng kĩ thuật rung vào đúng mục đích nghệ thuật
và nó sẽ phục vụ bạn chứ không còn điểu khiển bạn.
Trong bất kỳ trường hợp
nào, hãy nhớ rằng chỉ sử dụng kĩ thuật rung khi thực sự cần thiết. Nếu bạn lạm
dụng kĩ thuật này thì chính nó sẽ đánh mất tác dụng của mục đích sử dụng ban đầu.
Rung quá nhiều là một thói quen mà tôi không chấp nhận và tôi luôn luôn quan
sát, chỉnh sửa nó cho học sinh của mình - mặc dù tôi phải thừa nhận phần lớn nó
không thành công. Theo quy định, tôi cấm học trò chơi rung ở tất cả các nốt nhạc
không cần thiết đồng thời nghiêm túc khuyên nhủ họ không lạm dụng rung với cả
những nốt kéo dài trong đoạn nhạc.
PORTAMENTO VÀ
GLISSANDO
Nếu các kĩ thuật để liên
kết giữa hai giai điệu giống hoặc khác nhau trên cùng một dây hay khác dây vĩ được
sử dụng điều độ và có sự hòa hợp thì sẽ tạo ra những hiệu ứng violin tuyệt vời
nhờ tạo ra sự sinh động, biểu cảm cho giai điệu.
Tuy nhiên, kĩ thuật
portamento này lại gây lên một sự khó chịu và phản nghệ thuật. Với tôi nó giống
như tiếng mèo kêu khi giai điệu cất lên một cách uể oải và kéo dài liên tục.
Portamento chỉ nên được sử dụng khi giai điệu đang xuống thấp, trừ trường hợp rất
đặc biệt khi giai điệu đang lên cao. Để phát triển khả năng phán đoán giúp bạn
sử dụng kĩ thuật đúng lúc, lúc cách hãy quan sát cách các nghệ sĩ violin chơi.
Giống như kĩ thuật rung,
portamento và glissando là một trong những hiệu ứng gây nhiều ấn tượng mạnh nếu
nó được sử dụng hợp lí, đúng cách, đúng thời điểm. Người chơi violin luôn nhớ rằng
glissando (kĩ thuật vuốt) ít có hiệu quả khi sử dụng . Điều này có vẻ nghịch
lý, nhưng đúng. Chỉ đôi khi nó mới tạo ra hiệu ứng hay. Phương pháp để người
chơi nhạc cụ dây xác định liệu anh ta có sử dụng đúng kĩ thuật và chơi hay đó là
tin vào đôi tai của mình.
Vua George III từng là
học trò của nghệ sĩ violin Solomons đã hỏi
cách để chơi tốt lên. Solomons nói với người học trò đầy quyền lực của mình: "Vâng. Tất cả người chơi violin có thể được
chia thành 3 kiểu: kiểu thứ nhất bao gồm tất cả những người không thể chơi được,
kiểu thứ hai là những người chơi rất tồi, và kiểu thứ ba là nghệ sĩ vĩ cầm thực
sự. Bệ hạ hẳn đã cố gắng xoay sở để tiến tới kiểu thứ hai." Đối với tôi, tất
cả người chơi violin lạm dụng các kĩ thuật, hiệu ứng, những người bị ám ảnh bởi
ý tưởng rằng sự kết hợp tiếng đàn với vibrato, portamento… quan trọng hơn chính
giai điệu thuần khiết thuộc về kiểu người thứ hai trong ba kiểu mà nghệ sĩ Solomon
đã phân loại.
Ghi chú của người dịch: Để hiểu thêm về kĩ thuật portamento và glissando các bạn có thể tham khảo thêm video (chưa có phụ đề) ở dưới đây.
MUỐI lược dịch từ cuốn VIOLIN PLAYING AS I TEACH IT
No comments:
Post a Comment