CHƯƠNG V
CÁC GỢI Ý LUYỆN VĨ
I
DESTACHÉ – TÁCH ÂM
Détaché có nghĩa là tách âm, là thuật ngữ mà
người Pháp gọi, nó tương tự như những gì chúng tôi đã mô tả trong chương trước,
tạo thành nền tảng cho mọi kỹ thuật kéo vĩ.
Khi thực hiện kĩ thuật
tách âm cần sử dụng toàn bộ chiều dài của vĩ, chơi với nhịp độ vừa phải, cố gắng
để tiếng đàn phát ra đều, không bị ngắt quãng khi. Luôn luôn bắt đầu mỗi nhịp
kéo từ cổ tay, tiếp tục tới cánh tay cho tới điểm chuôi và đầu của cây vĩ để bắt
kết thúc hoặc bắt đầu nhịp kéo – đẩy vĩ mới. Sự thay đổi nhịp kéo sử dụng những
đoạn khác nhau trên cây vĩ: phần đầu, phần giữa, phần chuôi.
Là một nhịp kéo đều, trải
rộng với khoảng trống nhỏ giữa các nốt nhạc.
II
MARTELÉ – CHƠI DẰN
Thực hiện kĩ thuật này ở
chuôi vĩ là rất quan trọng, tại đó cây vĩ sẽ có nhiều lợi thế từ việc sử dụng lực
ở cổ tay. Nó là nền tảng của hai kĩ thuật kéo vĩ khác là: staccato (ngắt âm) và
"dotted note” (kéo nốt chấm dôi), tất cả hầu như được chơi ở phần chuôi
vĩ.
Kĩ thuật martelé thực
hiện bằng cách nhấn mạnh phần chuôi vĩ lên dây đàn và sử dụng lực ở cổ tay. Nó
sẽ tạo ra các âm ngắn, dằn mạnh và không đều.Trong trường hợp bạn cảm thấy khó
thực hiện kĩ thuật này chỉ với lực cổ tay thì có thể sử dụng một lực nhẹ ở cẳng
tay, nhưng không bao giờ cần đến lực ở cánh tay hoặc vai.
III
STACCATO – KÉO VÀ ĐẨY NGẮT
ÂM
Có nhiều ý kiến về cách
thực hiện kĩ thuật staccato (ngắt âm). Các bậc thầy của thế kỷ quá như:
Kreutzer, Rode, Spohr và những người khác đã dạy rằng staccato nên được thực hiện
bằng cổ tay. Spohr chắc hẳn đã là một nghệ sĩ chơi staccato đáng khâm phục khi
ông đã sử dụng nó rất nhiều trong các bản concerto của mình.Một số bậc thầy vĩ
đại vĩ đại của thế kỷ 19 mà tôi từng được xem họ biểu diễn như Joachim, người
mà tôi rất hãnh diễn khi theo học. Ông chỉ sử dụng cổ tay nhưng nó đủ nhanh để thực
hiện mọi yêu cầu của các bản nhạc cổ điển mà ông ưa thích trong những buổi hòa
nhạc và biểu diễn nhạc thính phòng. (Joachim là người đầu tiên sống theo triết
lí: "Nghệ sĩ chân chính tồn tại cho âm nhạc chứ không phải âm nhạc tồn tại
cho nghệ sĩ"- "The virtuoso exists for music, not music for the
virtuoso.". Ông chính là người lần đầu tiên phổ biến những bản Concerto
Violin của Beethoven, bản sonata chơi solo violin của Bach - đặc biệt là:
Chaconne; Tartini's Sonatas phổ biến với cái tên The Devil's Trill, và phần lớn
các bản nhạc cổ điển được biểu diễn tại các chương trình hòa nhạc trong thời đại
nay.
Thời trẻ, tôi đã nghe
Vieuxtemps biểu diễn các bản concerto và một số tác phẩm khác của ông. Ông thực
hiện staccato bằng cách sử dụng cả cổ
tay và cẳng tay nhờ đó ông có thể chơi rất nhiều nốt nhạc trên cùng một nhịp vĩ
tạo nên những hiệu ứng rất kinh ngạc. Hẳn nhiên ông là một người chơi staccato
rất xuất sắc khi chỉ sử dụng cánh tay trên, làm cứng cổ tay đến một điểm thực
không thể dịch chuyển. Nhịp kéo của ông nhanh đến chóng mặt và đồng thời vẫn có
được sự cân bằng vật lí. Tôi nhận ra đây là phương pháp hiệu quả nhất và tôi thực
hiện nó.
Ngược lại, nghệ sĩ Sarasate lại có những giai điệu đầy
mê hoặc chỉ đơn giản là sử dụng staccato volant
hay còn gọi là flying staccato, là lối chơi không quá nhanh nhưng vô cùng duyên
dáng. Nó làm nên phong cách chơi của ông và tạo ra những âm thanh tuyệt vời mà
không quá mạnh liệt.
IV
STACCATO VOLANT -
(FLYING STACCATO)
Staccato
Volant còn có cách gọi khác là Flying Staccato là sự kết hợp của hai cách kéo vĩ: sử dụng phần
trên của cánh tay và cổ tay cùng một lúc. Nó khác staccato ở điểm:
- Staccato: cây vĩ không
được nhấc khỏi dây đàn.
- Staccato Volant : cây vĩ được nâng lên theo cách thức linh hoạt và
mềm dẻo (như sự co giãn tự nhiên) sau mỗi nốt nhạc.
Trên thực tế học sinh cần
phải có quan sát trực tiếp, nhìn tận mắt sự minh họa các lối chơi staccato. Qua
kinh nghiệm của mình, tôi phải thừa nhận rằng ngoài việc hướng dẫn cách chơi staccato
đúng phương pháp thì học sinh cần kéo vĩ theo lối tự nhiên, cổ tay linh hoạt và
có khả năng hoạt động tốt dưới mọi sự thúc ép của quá trình luyện tập như việc
tôi luyện những thanh sắt thép.
V
SPICCATO SAUTILLÉ (NẢY VĨ)
Tôi luôn dạy kĩ thuật spiccato với cách nảy vĩ bằng một nhịp détaché (tách âm) rất nhẹ ở giữa thân vĩ,
chơi càng ngắn càng tốt chỉ bằng cổ tay; và trên tất cả, chơi với một tốc độ vừa
phải. Trong quá trình thực hành, tốc độ kéo sẽ dần dần tăng lên mà vẫn giữ được
vĩ chắc chắn trên trên dây đàn. Sau khi cổ tay có được sự dẻo dai, linh hoạt
thì bắt đầu các bài tập trên hai dây G (Sol) và D (Rê). Và sau đó thực hành
tương tự trên hai dây A (La) và E (Mi).
Để chơi spiccato tốt, tất cả những gì cần
làm là thư giãn các ngón tay khi chúng ấn lên vĩ cùng lúc cổ tay chuyển động để
thực hiện nhịp kéo détaché ngắn. Vĩ sẽ
tự nảy lên một cách tự nhiên nếu bàn tay tránh được những lực ấn gò bó.
Sự kiểm soát quá mức bằng
cách cố gắng điều khiển vĩ bằng cách cầm quá chặt sẽ mang lại hiệu quả ngược lại.
Vĩ sẽ nảy lên, đập xuống không đều, bạn sẽ thấy không thể điều khiển và làm chủ
nó. Để kéo được những âm thanh tốt hơn thì những gì bạn cần làm là: không thay
đổi vị trí của cổ tay – giữ vĩ sao cho có thể sử dụng được ba phần tư chiều rộng
trên phần lông vĩ . Bàn tay không nên cử động để giữ nguyên vị trí. Ngón thứ ba
chỉ đặt hờ, chuyển động linh hoạt sao cho càng nhiều lông vĩ chạm lên dây đàn
càng tốt, nếu không giai điệu sẽ yếu đi vì không có sự cộng hưởng; một số sợi lông
vĩ khi chạm vào dây sẽ trượt từ điểm này sang điểm khác gây ra tiếng rít. Và bạn
phải cố gắng giữ vĩ ở trên một điểm ở giữa ngựa đàn và phím bấm để có thể tránh
được rít nghe rất chói tai này.
Để hiểu hơn về các kĩ thuật luyện vĩ và cách luyện tập các bạn có thể tìm đọc thêm cuốn Giáo trình violin sơ cấp tập II.
MUỐI lược dịch từ cuốn VIOLIN PLAYING AS I TEACH IT
No comments:
Post a Comment